PRESS RELEASE
Armenian Communities Department of the Calouste Gulbenkian Foundation Avenida de
Berna 45-A, 1067-001 Lisboa, Portugal
Contact: Vera Cunha
Telf: (+351) 21 782 3658
Web: gulbenkian.pt
--
Տասնամեայ գործունէութիւն
Ամփոփ զեկոյց Գալուստ Կիւլպէնկեան Հիմնարկութեան Հայկական Համայնքներու Բաժանմունքի
տնօրէն՝ Ռազմիկ Փանոսեանի կողմէ
Փետրուար 2023-ին ամբողջացաւ Գալուստ Կիւլպէնկեան Հիմնարկութեան Հայկական
Համայնքներու Բաժանմունքին ղեկը ստանձնելուս տասը տարին։ Այս առիթը, առօրեայ
աշխատանքիս կողքին, կարելիութիւնը ընձեռեց յետադարձ ակնարկ մը նետելու անցեալին եւ
մտածելու ապագային մասին:
2023 թուականը կը համընկնի բովանդակ Հիմնարկութեան նոր ռազմավարական ծրագիրի
մեկնարկին: Մայիս 2022-ին, Փրոֆեսոր Անթոնիօ Ֆէյժօն ստանձնեց Հիմնարկութեան
նախագահութիւնը եւ իսկոյն ձեռնամուխ եղաւ ռազմավարական վերամշակման եւ ծրագրաւորման
գործընթացին: Ամիսներ երկարած խորհրդակցութիւններէ եւ նախապատրաստութիւններէ ետք,
որուն Հայկական Բաժանմունքը ամբողջութեամբ մասնակցեցաւ, Դեկտեմբերին
Հոգաբարձուներու Խորհուրդի կողմէ ընդունուեցաւ 2023-27 տարեշրջանի ռազմավարական
ծրագիրը։ «Կայունութիւն» եւ «արդարակշռութիւն» ի յայտ եկան որպէս երկու հիմնական
սկզբունքներ, առանցքը դառնալու Հիմնարկութեան գործունէութեան:
Հայկական Համայնքներու Բաժանմունքին համար անցումային տարի մըն է 2023-ը, քանի
կ՛ամփոփէ նախորդ հնգամեայ ծրագիրը եւ կը ձեռնարկէ նորը: Մեր առաքելութեան
վերամշակուած բնաբանն է՝ «Հզօրացնել հայոց լեզուն, մշակոյթն ու կրթութիւնը Սփիւռքի
մէջ, եւ խթանել գիտական հետազօտութիւնն ու քննական միտքը Հայաստանի մէջ»: Նշեալ
յայտարարութեան մէջ կայ թէ՛ շարունակականութիւն, թէ՛ փոփոխութիւն։ Կը շարունակենք
կեդրոնացած մնալ լեզուի, մշակոյթի եւ կրթութեան վրայ, յատկապէս արեւմտահայերէնի
վրայ, միաժամանակ ներմուծելով նոր տարրեր, որոնք ներկայիս անհրաժեշտ են հայութեան,
ինչպէս՝ գիտական հետազօտութիւններ, ընդհանուր առմամբ աւելի լաւ քաղաքականութիւններ
մշակելու միտումով, եւ քննական մտածողութեան զարգացում՝ ազգային հարցերուն աւելի
լաւ լուծումներ բերելու համար:
Բաժանմունքի գործունէութեան նոր հիմնասիւները կ’արտացոլեն հայկական աշխարհի
երկուութիւնը՝ Հայաստան եւ Սփիւռք: Լիովին գնահատելով ազգի երկու հատուածներու
միջեւ փոխկապակցութիւնը, մեր մօտեցումը այնուամենայնիւ կը մնայ սփիւռքակեդրոն: Սա
հիմնուած է ո՛չ միայն ժողովրդագրական փաստերու վրայ, ըստ որոնց հայ ժողովուրդի
երկու երրորդը կ’ապրի Հայաստանէն դուրս, այլեւ ցուցիչ է աւելի խորունկ
փիլիսոփայական հեռանկարի մը. Սփիւռքը ազգին եւ հայ ինքնութեան անբաժան մասնիկն է,
եւ ան պէտք է սնանի եւ զարգանայ, եւ պէտք է զօրավիգ կանգնիլ անոր:
Նոր հնգամեայ ծրագիրը լուսարձակի տակ կ’առնէ երկու հիմնական խնդիրներ՝ ապահովել
արեւմտահայերէնի եւ մշակոյթի կայունութիւնը Սփիւռքի մէջ, եւ ամրապնդել Հայաստանի
մէջ առկայ խնդիրներու վերաբերեալ քննական յանձնառութեան վրայ հիմնուած գիտական
հետազօտութիւնները: Ի մասնաւորի, մեր գործունէութիւնը այսուհետեւ պիտի կեդրոնանայ
հետեւեալ չորս հիմնասիւներուն վրայ՝
1. Երաշխաւորել արեւմտահայերէնի կենսունակութիւնը՝ հովանաւորելով լեզուի
իւրացումի եւ ուսուցիչներու զարգացման ծրագիրներէն՝ մինչեւ լեզուն ամրապնդող
թեքնաբանական նախաձեռնութիւններ:
2. Մշակութային ստեղծագործական աջակցութիւն, ուր շեշտը կը դրուի թէ՛
արեւմտահայերէնի, թէ՛ արուեստներու փոխակերպող դերին վրայ հասարակութիւններու եւ
անհատներու կեանքին մէջ:
3. Հետազօտական աջակցութիւն եւ թարգմանութիւններ, որոնք կը խթանեն
հասարակական/ընկերային գիտութիւններու ոլորտին մէջ քննական մտածողութիւնը եւ
փաստացի հիմք կը հանդիսանան քաղաքականութեան մշակումի համար, յատկապէս Հայաստանի
մէջ:
4. Համալսարանական կրթաթոշակներ՝ յատուկ ուշադրութիւն դարձնելով հայագիտութեան
եւ ժամանակակից խնդիրներու, ինչպէս նաեւ զարգացող երկիրներու մէջ հայ ընթացաւարտ
թեկնածուներու վրայ:
«Կայունութիւնը» եւ «արդարակշռութիւնը» առընչուած են մեր բոլոր չորս
հիմնասիւներուն: Ի տարբերութիւն մեր նախորդ ռազմավարական ծրագիրին, 2023-27
տարեշրջանին մեր մօտեցումներուն մէջ պիտի չառաջնորդուինք աշխարհագրական
բաժանումներով, այլ պիտի կեդրոնանանք համահայկական նիւթերու վրայ, անդրադառնալով
աշխարհատարած հայկական համայնքներու փոխկապակցութեան:
Շուտով պիտի հաղորդենք մեր նոր ռազմավարական ծրագիրի մանրամասնութիւնները մեր
թարմացուած կայքէջին եւ ընկերային ցանցերու միջոցով, ինչպէս նաեւ Սփիւռքի ու
Հայաստանի մէջ նախատեսուած շարք մըմիջոցառումներու ընթացքին: Ներկայիս
կ’ամբողջացնենք 2014 տարեշրջանէն ի վեր մեր կողմէ աջակցութիւն ստացած ծրագիրներու
եւ տրամադրուած կրթաթոշակներու ցուցակները. թափանցիկութեան համար, այս բոլորը պիտի
տեղադրուին մեր կայքէջին վրայ: Հոն պիտի գտնէք նաեւ վերջին տասը տարիներուն մեր
ծաւալած գործունէութեան հաշուետուութիւնը:
Մինչեւ այստեղ, գրութիւնս անդրադարձաւ ապագային: Ինչպէս նշեցի, տասնամեայ նշաձողը
նաեւ հնարաւորութիւն կ’ընձեռէ յետադարձ ակնարկով արժեւորում մը կատարելու: Ինծի
յաճախ հարց տուած են, թէ որո՞նք են Բաժանմունքին ամենամեծ ձեռքբերումները,
Կիւլպէնկեան Հիմնարկութեան միանալէս ի վեր: Բարդ է հարցումը: Համառօտ՝ պիտի ուզէի
նշել երեք պարզ ու յստակ ուղղութիւններ, որոնք Բաժանմունքը գլխաւորած է, կամ որոնց
զարգացումին զգալիօրէն նպաստած է:
Նախ՝ արեւմտահայերէնը դրած ենք «քարտէզին վրայ»: Թէեւ շատերը կը խօսին լեզուին
դիմագրաւած վտանգներուն մասին, մենք իրապէս նկատելի միջոցներ ներդրած ենք զայն
կենսունակ դարձնելու, հովանաւորելով մանկավարժական գործիքներ, ուսուցիչներու
զարգացումի ծրագիրներ, ուղղագրիչներ, գրականութեան թուայնացում, դպրոցական
օժանդակութիւններ, հրատարակութիւններ, մշակութային ծրագիրներ, չափահասներու լեզուի
դասընթացքներ եւ այլն: Այս բոլորը յարաճուն կերպով ամրապնդած է լեզուն եւ անոր
նկատմամբ յառաջ բերած է նոր ոգեւորութիւն, ի մասնաւորի երիտասարդներու մօտ:
Արեւմտահայերէնը «վտանգուած» լեզու է, մեռած լեզու չէ՛: Ներկայ սերունդը
հնարաւորութիւնը ունի շրջելու գործընթացը, եւ մենք ուրախ ենք ըլլալու այս շարժումին
առաջնորդներէն մէկը:
Երկրորդ՝ մեր հետազօտական եւ թարգմանական դրամաշնորհներու միջոցով, մենք առանցքային
դեր ունինք հայագիտութեան «արդիականացման» մէջ՝ մէկ կողմէն աւելի շատ ժամանակակից
նիւթերու հետազօտութիւններ հովանաւորելով, միւս կողմէն՝ նոր մտածողութիւն ու
մօտեցումներ բերելով Հայաստան՝ ընկերային գիտութեան/հասարակագիտական կարեւոր
նիւթերու թարգմանութիւններու միջոցով։ Այս ոլորտին մէջ շատ աւելին կ’ակնկալուի, եւ
հետեւաբար յառաջիկայ հինգ տարիներուն մեր բացայայտ կենդրոնացումը պիտի դրուի
վերոնշեալ երկու ուղղութիւններուն վրայ: Հայկական Սփիւռքի Հարցախոյզը, Հայաստանի
մէջ այժմէկան նիւթերու, ինչպէս նաև հայ-թրքական յարաբերութիւններու եւ լայն առումով
հայագիտական ուսումնասիրութեանց համար տրամադրուած կրթաթոշակներն ու
գիտահետազօտական դրամաշնորհները, ինչպէս նաեւ թարգմանութիւններու շարքի
հովանաւորումը այս գործունէութեան վառ օրինակներ են:
Երրորդ, չեմ կրնար չանդրադառնալ համալսարանական մեր կրթաթոշակներու ծրագիրին, որ
աջակցած է աշխարհասփիւռ հազարաւոր ուսանողներու: Այս մէկը ստոյգ հպարտութեան առիթ
է: Հայագիտական ոլորտի մէջ ներկայիս գործող նոր տաղանդներէն շատերը անցեալին
արժանացած են Կիւլպէնկեանի տրամադրած կրթաթոշակներու: Ամեն տարի 8-15
մագիստրոսական, դոկտորական եւ յետդոկտորական կրթաթոշակներ կը տրամադրենք միայն
հայագիտական ոլորտի ուսանողներու (Հայաստանէն դուրս), որոնց կողքին՝ բազմաթիւ այլ
կրթաթոշակներ։ Նպաստներ կը յատկացնենք նաեւ գիտական ոլորտներու հետազօտողներուն եւ
տարբեր մասնագիտութիւններու հետեւող հայ ուսանողներուն, ներառեալ գիտաժողովի եւ
ճամփորդական դրամաշնորհներ՝ Հայաստան գործող երիտասարդ հետազօտողներու համար:
Համոզուած եմ, որ Հայկական Համայնքներու Բաժանմունքը վերջին տասը տարիներուն
ընթացքին փոխակերպող դեր խաղացած է այս երեք ոլորտներուն մէջ: Յառաջիկայ հինգ
տարիներուն մեր ծրագրային չորս հիմնասիւները պիտի առաջնորդուին վերոնշեալ
ուղղութիւններով՝ միշտ նկատի ունենալով շրջարկը ուր մենք կը գործենք, եւ
կեդրոնանալով Սփիւռքի եւ Հայաստանի դիմագրաւած մարտահրաւէրներուն վրայ։
Ճկունութիւնը (մանաւանդ ճգնաժամերու ընթացքին) նպաստատու կազմակերպութիւններու
յաջողութեան բանալին է. ճկունութիւն ցուցաբերեցինք համաճարակին եւ 44-օրեայ
պատերազմին ընթացքին՝ տրամադրելով մարդասիրական օժանդակութիւններ կամ հիմնովին
փոխելով մեր նախագիծերը՝ միաժամանակ չշեղելով մեր աշխատանքային ուղիէն:
Իսկ ներքին մակարդակով, նախորդ տարի վերամշակեցինք մեր կայքէջը, ամբողջութեամբ
վերածելով երկլեզու էջի՝ անգլերէն եւ արեւմտահայերէն: Նոյնիսկ «թխուկներու
քաղաքականութիւնը» հայերէնով է: Աւելցուցինք մեր մարդուժը՝ նշանակելով նոր Օգնական
Տնօրէն՝ Շողեր Մարկոսեանը: Մեկնարկեցինք Facebook-ի վրայ մեր բաժանմունքի սեփական
էջը, անմիջականօրէն ներգրաւուելու ընկերային ցանցերուն մէջ: Խնդրեմ, հետեւեցէ՛ք մեր
էջին:
Առաջիկայ ամիսներուն, մինչ կը սկսինք իրագործել նոր հնգամեայ ծրագիրը, մեծագոյն
մարտահրաւէրս պիտի ըլլայ ապահովել ծրագիրի շարունակականութիւնն ու միաժամանակ անոր
փոփոխութեան գործընթացը: Փոփոխութիւնը կ’ենթադրէ գտնել նոր հաւասարակշռութիւն մը
հին եւ նոր նպաստառուներու միջեւ. դժուար պիտի ըլլայ որոշ ծրագիրներու
օժանդակութիւնը դադրեցնել, մանաւանդ տարիներու համագործակցութենէ ետք: Սակայն
պատրաստ ենք դիմագրաւելու նոր մարտահրաւէրներ, մշակելու նոր նախագիծեր, եւ
զարգացնելու նոր համագործակցութիւններ։
Գալով ընթացիկ նախաձեռնութիւններուն, հարկ է միշտ ի մտի ունենալ հետեւեալ
հարցադրումը՝ «ո՞ւր է տուեալ նախագիծին դրական ներգործութիւնը»։ Այս հարցումին
պատասխանը միշտ պէտք է կարենանք տալ Հիմնարկութեան Հոգաբարձու Խորհուրդին, եւ
աւելին՝ մեր հանրութեան: Կ’ընդունինք, որ դրական ներգործութիւն մը ցոյց տալը՝ որպէս
շօշափելի ցուցիչ, դժուար է, յատկապէս երբ նիւթը կը վերաբերի լեզուին, մշակոյթին եւ
կրթութեան: Հարկ է աշխատիլ այդ ուղղութեամբ՝ համագործակցելով Հիմնարկութեան այլ
նպաստատու բաժանմունքներու մէջ աշխատող գործընկերներու հետ։
Ոգեւորուա՛ծ ենք յառաջիկայ հինգ տարիներով: Պիտի շարունակենք հովանաւորել
ծրագիրներ, մշակել նոր նախագիծեր, դասեր քաղել մարտահրաւէրներէն եւ շարունակել մեր
երթը: Միշտ օրինակ ծառայած է ինծի մեր մեծ սերունդը, որ Ցեղասպանութենէն ետք իր
կեանքը, մշակոյթը, լեզուն եւ կենսունակ համայնքներ կերտեց Սփիւռքի մէջ։ Գալուստ
Կիւլպէնկեանը անձամբ, 1920-1930-ական թուականներուն իր իւրայատուկ դերը ունեցաւ
վերակառուցման այդ գործընթացին մէջ։ Մենք կրնանք նոյնը ընել. փաստօրէն ա՛յս է մեր
փիլիսոփայութիւնը Գալուստ Կիւլպէնկեան Հիմնարկութեան Հայկական Համայնքներու
Բաժանմունքէն ներս:
Ռազմիկ Փանոսեան
Յաւելեալ տեղեկութիւններու համար` այցելեցէք
https://urldefense.com/v3/__https://gulbenkian.pt/armenian-communities/__;!!LIr3w8kk_Xxm!oP61isYzoBLhZuIZFAjTyrG7PoIDHap5P0JS5g-jIlTcbG9gcnSwKmqtfW-53OxJA2aFA9eHdp222G-kvA$
էջը, բաժանորդագրուեցէք Բաժանմունքի տեղեկատուին եւ հետեւեցէք մեր Facebook-ի
էջին՝
.
--
A 10 Year Milestone
A Personal Note from Razmik Panossian, the Director of the Armenian Communities
Department of the Calouste Gulbenkian Foundation
February 2023 marked the 10th anniversary of my arrival at the Calouste
Gulbenkian Foundation to head the Armenian Communities Department. It’s been an
incredible decade at the helm of one of the most important funding entities in
the Armenian world. It is also an opportunity to take a step back from my daily
routine, to reflect on the past and to think about the future.
2023 coincides with the start of a new strategic plan for the entire Foundation.
In May 2022, Professor António Feijó assumed the Presidency of the Foundation,
and soon after embarked on a process of strategic redevelopment and planning.
After months of consultations and preparation, in which the Armenian Department
participated fully, the 2023-27 Strategic Plan was adopted by the Board of
Trustees in December. “Sustainability” and “Equity” emerged as the two core
principles around which Foundation activities will pivot.
It will be a year of transition for the Armenian Communities Department. We will
wrap up the previous Five-Year Plan, and embark on the new one. Our revised
mission statement is “To Strengthen Armenian language, culture and education in
the Diaspora, and foster research and critical thinking in Armenia.” There is
both continuity and change in this statement. We remain focussed on language,
culture and education, especially Western Armenian, while we bring in new
elements that are crucial for Armenians currently: sound research for better
policy development, and critical thinking to better engage with national
problems.
The programming of the Department reflects the duality of the Armenian world:
Diaspora and Armenia. While we fully appreciate the interconnections between the
two parts of the nation, we do, nonetheless, remain diaspora-centric in our
approach. This is not only based on demographic facts – two-thirds of Armenians
live outside of Armenia – but reflects a deeper philosophical perspective that
the Diaspora is an inherent part of the nation, and that it must be nourished
and supported in its own right. It is not a mere appendix to Armenia or just a
source of resources for state building, rather the Diaspora is in itself a
unique identity to be cherished.
The new Five-Year Plan addresses two fundamental problems: the sustainability of
Western Armenian language and culture in Diaspora, and the lack of good research
on current issues, based on critical engagement, in Armenia. More specifically,
our programming henceforth will be based on the following four pillars:
1. Ensuring the vitality of Western Armenian, from language acquisition and
teacher development programmes to IT-based initiatives that reinforce the
language.
2. Cultural creativity support, whereby the emphasis is both on Western
Armenian and on the transformative role of the arts in society and in the lives
of individuals.
3. Research support and translations which augment critical thinking in the
social sciences and provide factual basis for policy development, particularly
in Armenia.
4. University scholarships, with a particular focus on Armenian Studies and
contemporary issues, as well as on Armenian undergraduate students in developing
countries.
Sustainability and equity are woven into all four priority areas. Unlike our
previous strategic plan, the 2023-27 plan is thematically driven without making
hard geographic distinctions between countries, reflecting the interconnected
nature of Armenian communities worldwide.
We will soon be communicating the details of our new strategic plan through our
updated website, social media and a series of in-person events in the Diaspora
and in Armenia. We are currently finalising the lists of projects we have
supported since 2014 and the scholarships we have given. These will be posted on
our website, in line with our policy of transparency. A detailed report of our
activities during the last 10 years will also be made available.
I have looked ahead so far. As I mentioned, the 10-year milestone is also an
opportunity to reflect back. I am often asked what I consider to be our greatest
achievements since I joined the Gulbenkian Foundation. This is a difficult
question. Short of listing specific initiatives, I would mention three broad
tendencies that I believe the Armenian Communities Department has led, or
significantly contributed to.
First, we have put Western Armenian “on the map.” While many speak of the
dangers facing the language, we have actually put considerable resources into
its revitalisation: pedagogic tools, teacher development, spellcheckers,
digitisation of literature, school aid, publications, culture support,
children’s programmes (in person and online), adult language courses, and so
forth. All these, cumulatively, have reinforced the language, and created a
newfound excitement about it, particularly among younger people. Western
Armenian is an “endangered” language, it is not a dead language. This generation
has the means to reverse the process, and we are pleased to be one of the
leaders of the revitalisation movement.
Second, through our research and translation related grants, we have played a
key role in “modernising” Armenian studies to cover more contemporary subjects
on the one hand, and on the other, brought new thinking and approaches to
Armenia through the translation of important social science texts. Much more
needs to be done in this domain, and hence our explicit focus on these two
aspects during the next five years. The Armenian Diaspora Survey, current issues
in Armenia, as well as research grants on Armenian-Turkish relations, are prime
examples of the former, while our translations series is an example of the
latter.
Third, I cannot fail to mention our university scholarship programme which has
benefitted thousands of students around the world. It certainly is something to
be proud of. Many of the new talent currently in the field of Armenian Studies
have been recipients of Gulbenkian scholarships at one point. We grant 8-15
Masters, PhD and post-doc scholarships every year just in the field of Armenian
Studies (outside of Armenia), not to mention scores of other scholarships to
researchers and Armenian students in other fields of study, including a
conference and travel grants to young researchers in Armenia.
I believe the Armenian Communities Department has played a transformative role
in the last 10 years in these three areas. Our four programming pillars for the
next five years will certainly build on these trends, always keeping in mind the
wider socio-political context in which we operate and the many challenges facing
Armenians both in Diaspora and in Armenia. Flexibility (being agile in the face
of crises) is the key to successful grant making, which we had to show during
the pandemic and the 44-day war, switching to humanitarian aid or drastically
altering projects while remaining focussed on core priority areas.
At a more “internal” level, last year we redeveloped our website to a fully
bilingual site, in English and Western Armenian. Even the “cookies policy” is in
Armenian! We augmented our human resources by hiring an Assistant Director,
Shogher Margossian. And we launched our own departmental Facebook page to engage
directly with social media. Please do follow us!
My biggest challenge during the upcoming months is going to be managing
continuity and change simultaneously, as we start implementing the new Five-Year
Plan. Change entails letting go of some long-standing partners. It is difficult
to say “no” after years of fruitful collaboration. But new challenges have to be
taken on, new projects developed, and new partnerships established and nourished.
Likewise, with continuing initiatives, we must always ask the “impact question,”
and show our Board of Trustees, and indeed the broader public, that our
initiatives are having real impact in the Armenian world. We acknowledge that
showing impact is difficult, especially when it comes to language, culture and
education. We would have to work on this, in collaboration with our colleagues
at the Foundation who are in other grant making units.
We are excited about the next five years. We will continue funding projects,
develop new programmes, learn from the challenges we have faced, and plough
ahead. I always give the example of my grandparents’ generation. They built
their lives, their communities, their culture and their language in the Diaspora
after the Genocide. Mr. Gulbenkian himself played a role in this rebuilding
process in the 1920s and 1930s. We can do the same. That, in a nutshell, is our
philosophy at the Armenian Communities Department of the Calouste Gulbenkian
Foundation.
Razmik Panossian
For further information please visit:
https://urldefense.com/v3/__https://gulbenkian.pt/armenian-communities/__;!!LIr3w8kk_Xxm!oP61isYzoBLhZuIZFAjTyrG7PoIDHap5P0JS5g-jIlTcbG9gcnSwKmqtfW-53OxJA2aFA9eHdp222G-kvA$
subscribe to our newsletter and follow our Facebook page:
.
--END--